Het CBR gaat eind oktober een pilot starten met de toevoeging van geluid aan het theorie-examen. Hiervoor is een technische aanpassing aan het systeem nodig, welke voor eind september staat gepland. Na de pilot wordt bekeken of op zijn vroegst begin 2016 geluid definitief aan het examen wordt toegevoegd. Dat liet Harold Bekhuis, Manager Divisie Theorie bij het CBR, vorige week weten tijdens de Lesauto Testdag. Bekhuis gaf naast de op poten staande veranderingen een inkijkje in de toekomstige mogelijkheden van het examen. “Het gaat draaien om bewegende beelden.”

De CBR-manager gaf tijdens de Lesauto Testdag een workshop waarin hij toelichtte hoe de ervaringen met het nieuwe theorie-examen zijn tot nu toe. Daarnaast ging hij in op verschillende toekomstperspectieven van het examen en beantwoordde hij vragen uit de zaal over onder andere de fraudegevoeligheid van het examen. “We hebben sprongen vooruit gemaakt.”

Erg tevreden klanten

Het CBR blikt positief terug op de invoering van het nieuwe proces voor het theorie-examen. Het bureau is blij dat de grote vernieuwingsoperatie van de theorie-examencentra vorige maand in Breda kon worden afgerond. “De vernieuwing van het oude systeem was hard nodig”, zo stelt Bekhuis. “We werken nu met een logischer proces, waarbij de fraudepreventie aanzienlijk beter is. Daarnaast hebben we met dit systeem ook meer kansen voor moderne afname in de toekomst.”

De ervaringen met het nieuwe theorie-examen zijn al met al erg positief, zo laat de manager weten. “De reacties zijn tot nu toe heel goed, de klanten zijn erg tevreden. Binnenkort bereiken we daarnaast de mijlpaal van een half miljoen nieuwe examens die zijn afgelegd. Dat zegt iets over de robuustheid van het systeem.”

Zorgen over fraude

Over die robuustheid heeft een rijschoolhouder in de zaal wel wat twijfels. Hij kreeg van een van zijn kandidaten te horen dat deze was geslaagd voor zijn theorie-examen met slechts twee fouten door de methode van altijdgeslaagd.nl te hanteren. “Dan leer je zaken als: ‘rode jas in beeld is altijd remmen’, ‘anticiperen in de vraag is altijd antwoord A’ en ‘iedere vraag met een 30, 70 of 100 km/u-weg is gas loslaten’.” De man vraagt zich af wat het CBR doet tegen deze zaken.

Bekhuis is gedecideerd. “Het is niet mogelijk om op deze manier het theorie-examen te halen. Er worden honderden nieuwe vragen gemaakt voor de databank, deze wordt vaker vernieuwd dan ooit. Daarnaast worden er meerdere verschillende versies aangeboden. In een zaal komt nooit twee keer hetzelfde examen voor.”

Het CBR is zich er van bewust dat grote inkopers via machines grote hoeveelheden theorie-examens inkopen en het bureau is ook hier niet blij mee. “Wij filteren hen eruit en geven ze een waarschuwing”, licht Bekhuis toe. “Wanneer hier geen gehoor aan wordt gegeven, worden ze uitgesloten van het systeem.” Daarnaast zijn er ook al een aantal websites aangepast op aandringen van het CBR. “Bijvoorbeeld wanneer zij een CBR-logo voerden. Waar nodig spannen we ook procedures tegen deze partijen aan. Daarbij waarschuwen we leerlingen om uit te kijken waar zij hun examen reserveren.”

Stem leest voor

In januari crashte de software van het CBR, waardoor een ‘noodverband’ aan moest worden gelegd om alle theorie-examens toch te laten draaien. Inmiddels is de voortgang zodanig vergevorderd dat op 27 september de release van de nieuwe software plaatsvindt. “Dan is het systeem zoals bedoeld, waar we op voort kunnen bouwen”, aldus Bekhuis.

In die nieuwe software ligt een belangrijke ontwikkeling in de toevoeging van geluid. “Een stem kan de vragen voor gaan lezen. Die klinkt als bij een navigatiesysteem, met verklanking in de tonen.” Voordat we geluid aan het examen toevoegen, is meer onderzoek nodig. Op deze manier zou mogelijk een overtolligheidseffect kunnen optreden, stelt Bekhuis. “Dat is een wetenschappelijke term voor een geheel waarin zoveel prikkels worden gegeven, beeld, tekst, en geluid, waardoor de kandidaat het overzicht kwijtraakt. En dat willen we natuurlijk niet.”

Door examen bladeren

Een tweede ontwikkeling is de mogelijkheid om straks door het theorie-examen te bladeren. Kandidaten kunnen dan in een door hen te kiezen volgorde de vragen beantwoorden en onbeperkt door het examen heen navigeren. Dat geldt niet voor de vragen met betrekking tot gevaarherkenning; deze blijven in vaste volgorde voorgelegd worden aan de kandidaten.

Een meer praktische aanpassing is de melding na afloop van het theorie-examen. Kandidaten krijgen nu, wanneer ze zijn geslaagd, de melding ‘voldoende’ in beeld. “Dit zorgde tegen de verwachting in voor onduidelijkheid. Daarom zal voortaan de melding ‘Geslaagd’ of ‘Helaas gezakt’ in beeld komen.”

Ondertussen wordt de vragenbank van het CBR voor het theorie-examen vaker en intensiever dan voorheen vernieuwd. Er is speciale aandacht voor het zo gemakkelijk mogelijk houden van de vragen. Bekhuis laat een voorbeeld zien van een voorrangsvraag met een brandweerauto. “Er worden symbolen toegevoegd om aan te geven dat hij zwaailicht en sirene voert, zodat dit niet in de vraag hoeft te staan.” Verouderde afbeeldingen van allerlei situaties worden daarnaast omgezet naar graphics die het huidige wegbeeld beter tonen.

Hotspot-vragen

Bekhuis vervolgt zijn verhaal tijdens de workshop met een visie op de lange termijn. De tendens is duidelijk: bewegende beelden zijn de toekomst. Waarom? “Verkeer wordt steeds complexer door allerlei informatiekanalen. Dat is een van de redenen dat de toets gevaarherkenning ook doorontwikkeld gaat worden. Of iemand gevaar herkent kun je beter toetsen met bewegende beelden dan met stilstaande beelden. Dat gebeurt in het buitenland ook.”

Niet alleen naar de weergave wordt gekeken; ook voor de manier van bevraging is aandacht. Andere mogelijkheden dan de bekende meerkeuzevragen worden verkend. Een van deze opties is een zogenoemde ‘hotspotvraag’. Als voorbeeld verschijnt een toerenteller op het scherm. Bij deze graphic verschijnt een vraag: bij welk aantal toeren moet geschakeld worden? “De kandidaat drukt dan de plaats op de toerenteller in waar dit het geval is en geeft op die manier antwoord.” Een ander voorbeeld is de rangschikvraag. Er verschijnen bijvoorbeeld vijf losse stappen uit een procedure op het scherm, welke door de kandidaat in chronologische volgorde moeten worden gesleept.”

Om die ontwikkelingen door te zetten, wordt veel naar andere landen gekeken. “Zo hanteert men in Duitsland nu een systeem met een filmpje dat maximaal vijf keer gekeken kan worden, waarna een meerkeuzevraag wordt gesteld”, vertelt Bekhuis. “Ook kijken we naar andere voorbeelden in landen als Engeland. Daar tonen ze met bepaalde typen vragen aan dat het daadwerkelijk het aantal lesongevallen vermindert. We kijken naar wat echt helpt, en dat passen we toe.”

Een theoretische route

Er wordt een animatie vertoond van wat mogelijk zou zijn in de verre toekomst. Er wordt een rit gemaakt in een grafische omgeving. De auto rijdt, en op momenten verschijnt er een pauzesymbool rechtsboven in beeld. Dit duidt aan dat er binnen enkele seconden een vraag aankomt. Bijvoorbeeld wat een bepaald verkeersbord betekent, of wat er in een bepaalde situatie moet gebeuren als er een kind oversteekt: remmen, gas loslaten of niets doen.

Zo worden gevaarherkenning en theorie echt samengevoegd tot een examen. Er klinken veel positieve geluiden uit de zaal. Bekhuis gaat verder en vertelt dat het nog verder kan gaan. Je hebt het dan over zaken als adaptieve bevraging. Hierbij krijgen kandidaten minder vragen over onderwerpen waarvan tijdens het examen blijkt dat ze deze beheersen. “Na een aantal vragen over een bepaald onderwerp weet je namelijk wel of iemand dit deel beheerst.

Er wordt hard gewerkt aan dergelijke ontwikkelingen. “Het is toekomstmuziek, maar we zijn er druk mee. Het gaat stap voor stap. Eerst ligt de focus op de release van 27 september, en daarna kijken we weer verder.”

Lars Verpalen