De politie roept het ministerie van Veiligheid en Justitie en het ministerie van Infrastructuur en Milieu op om actie te ondernemen tegen rijschoolhouders en rijinstructeurs die rijlessen tegen betaling in natura aanbieden. De oproep heet officieel een bestuurlijk signaal en is opgesteld op verzoek van het CBR. Het wordt onderbouwd in een rapport dat is opgesteld door de politie-eenheid Rotterdam, dat in handen is van VerkeersPro. Daarin wordt gesproken over een structureel aanwezig en maatschappelijk zeer onwenselijk fenomeen waarvan niet duidelijk is welke instantie hier toezicht op moet houden. Daarom wordt de overheid hierover aangeschreven.

Het rapport werd al in juli aan de ministeries en het CBR voorgelegd. In het rapport wordt verslag gedaan van onderzoek van de regionale recherche, Afdeling Vreemdelingenpolitie, Identificatie en Mensenhandel (AVIM) en het Controleteam Prostitutie en Mensenhandel (CPM). Zij maakten onder andere een anonieme afspraak met een rijschoolhouder die rijlessen aanbood tegen seksuele handelingen en spreken over de rijlessen in natura als een structureel probleem.

Prostitutie en zedenmisdrijf

De aanleiding van het onderzoek ligt bij een melding die eind 2014 binnen kwam bij de politie-eenheid Rotterdam dat een rijschoolhouder rijlessen aan zou bieden tegen betaling in natura. De politie vond vervolgens een ‘ruimschoots’ aanbod van advertenties waarin soortgelijke diensten werden aangeboden, waaronder op sekssites, en zelfs een overzichtssite, en stelt dat in alle gevallen sprake is van prostitutie.

In het rapport worden die bevindingen ‘zorgelijk’ genoemd, en wordt verder verwezen naar de recent gestarte proef 2toDrive, waarin minderjarigen vanaf 16,5 jaar kunnen starten met rijlessen. “Deze subgroep minderjarigen is juist vanwege hun minderjarigheid kwetsbaar”, zo staat in het rapport. “De vraag is of zij altijd in staat zijn om een weloverwogen keuze te maken over de manier van betaling van de rijlessen die ze volgen. Daarnaast kun je spreken van een overwichtssituatie van de rijinstructeur ten opzichte van de minderjarige, vanwege de relatie die vergelijkbaar is met die van een leraar en een leerling.” Het aanbieden van natura-rijlessen aan minderjarigen is een zedenmisdrijf waarvoor vier jaar celstraf kan worden gegeven.

Vertrouwen in beroepsgroep

De politie spreekt van een maatschappelijk onwenselijke situatie die de integriteit van rijschoolhouders en rijinstructeurs in het geding brengt. “Bij openbaarwording van het fenomeen, is de kans op maatschappelijke onrust aanwezig. Ouders geven hun kinderen in handen van rijschoolhouders en hebben logischerwijs een mate van vertrouwen in deze beroepsgroep.”

De 2toDrive-deelnemers worden in deze kwestie als risicogroep aangemerkt, maar de politie laat niet onvermeld dat ook natura-rijlessen aan meerderjarigen vrijwel niet legaal plaats kunnen vinden. Dan moet ‘de prostituee’ (de leerling) namelijk een escortvergunning hebben, mag de betaling niet op de openbare weg plaatsvinden en moet de rijinstructeur de betaling doorgeven aan de belastingdienst.

Misbruik WRM-certificaat

Een bestuurlijk signaal maakt inzichtelijk wat de structurele knelpunten en kwetsbaarheden zijn in legale processen welke zich lenen voor een andere dan een strafrechtelijke aanpak. In dit geval wordt dit in het rapport in verband gebracht met de bevoegdheid van rijinstructeurs. “De instructeurs die hun lessen tegen betaling in natura aanbieden, misbruiken hun WRM-certificaat en brengen daarmee de rest van hun beroepsgroep in verlegenheid en diskrediet.”

Een bestuurlijk signaal mag alleen worden afgegeven als deze ook voldoet aan een bepaald generaliseerbaarheidscriterium. Uit het vinden van meerdere reclame voor dergelijke natura-rijlessen blijkt volgens het rapport dat het hier inderdaad om structurele knelpunten gaat. “De melding van eind 2014 blijkt geen incident te zijn, maar een vaker voorkomende werkwijze van bepaalde rijschoolhouders en rijinstructeurs.”

Politie spreekt af als jonge vrouw

Voor het onderzoek plande de politie zelf een afspraak in met een rijinstructeur als zijnde een jonge vrouw. De instructeur kon worden gebeld op zijn telefoonnummer dat was te vinden in een advertentie op een sekssite. Hierin werd door ‘een gediplomeerde instructeur met een eigen rijschool’ aan dames aangeboden om hen rijlessen te geven. “Je afkomst, leeftijd maakt niet uit”, werd verder vermeld.

Eenmaal aangekomen op de afspraak maakte de recherche zich bekend aan de instructeur en werd hij ondervraagd. Hierbij bleek dat hij meerdere verdachte nummers van jonge meisjes in zijn telefoon had staan. Hij verklaarde zelf één keer een rijles te hebben gegeven waarvoor betaling in natura was ontvangen. “Verder is het een paar keer enkel bij contact gebleven en niet daadwerkelijk tot een rijles gekomen.”

Onmogelijk om aan te pakken

Uit overleg tussen politie, CBR, IBKI en brancheverenigingen bleek dat het onmogelijk is om het fenomeen met de huidige gang van zaken aan te pakken. Het knelpunt zit volgens het rapport op het gebrek aan controle en toezicht op de rijschoolhouders. Het CBR stelt alleen de rijvaardigheid en -geschiktheid vast en het IBKI verzorgt slechts de examinering. “Het CBR kan alleen optreden bij veroordelingen voor strafbare feiten, en het IBKI kan alleen iets in het geval van alcohol- en drugsproblemen”, is te lezen. Vanuit deze gegevens wordt geconcludeerd dat er onduidelijkheid bestaat over bij wie het fenomeen thuis hoort.

Ook de politie heeft geen mogelijkheid om het fenomeen aan te pakken, omdat geen heterdaad-situatie gecreëerd kan worden. De politie mag zich namelijk niet als minderjarige voordoen, omdat er jurisprudentie is waaruit blijkt dat dit uitlokking is. “Zo blijven politie en OM aan de voorkant van het proces en kunnen de strafbare feiten bijna niet bewezen worden.” Bovendien, zo wordt gesteld, ligt de toezichtstaak op de rijinstructeurs bij de branche.

Toezichtstaak bij de branche

Daarom geeft de politie een bestuurlijk signaal aan de ministeries af en wordt gevraagd om in te schatten hoe het fenomeen het beste gestopt kan worden en wie daar de verantwoordelijkheid voor moet nemen en dragen. De politie draagt daarvoor een drietal mogelijkheden aan. Zo wordt voorlichting door ministeries of branche als een goede optie gezien, of het opstellen en uitdragen van een beroeps- of gedragscode voor de rijinstructeurs.

Als derde wordt gesteld dat het fenomeen aan de voorkant kan worden aangepakt, door de branche er verantwoordelijk voor te maken. “Aan hen kan mogelijkheden worden geboden om toezicht en controle op de rijschoolhouders en rijinstructeurs te houden”, zo staat in het rapport. “Of rijschoolhouders en rijinstructeurs zich verantwoordelijk en integer gedragen, hangt in grote mate samen met de mate van toezicht en controle die er heerst op hen.”

Lars Verpalen

Lees ook:

• Let op: rijscholen opgebeld voor betaling rijles in natura
• Brancheverenigingen: nú actie vanuit Den Haag tegen natura-rijlessen