De invoering van een puntenrijbewijs voor elke rijbewijsbezitter zal de verkeersveiligheid naar verwachting tijdelijk en beperkt verbeteren. Uit internationaal onderzoek blijkt dat automobilisten in het begin minder overtredingen maakten uit angst om een strafpunt op te lopen. Als de pakkans echter te laag is, vervallen automobilisten vervolgens weer in hun oude patroon.

Het langzaam wegebbende effect is mogelijk te verklaren als het de weggebruiker duidelijk wordt dat de pakkans beperkt is en de angst om punten te verzamelen daardoor verdwijnt. Om het verkeersveiligheidseffect ook op langere termijn te behouden zal in elk geval de pakkans voldoende hoog moeten zijn en blijven. Dit zegt de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeers-veiligheid SWOV in reactie op het gepubliceerde Europese handboek voor puntenrijbewijzen: het BestPoint Handboek.

Puntensysteem

In landen binnen de EU en daarbuiten blijkt dat er direct na introductie van een puntensysteem het aantal verkeersslachtoffers aanzienlijk daalt: gemiddeld 15-20%. Dit effect blijkt echter na gemiddeld anderhalf jaar verdwenen. De SWOV schat in dat in Nederland een lager en korter effect wordt geboekt, omdat ons land naar verhouding al een verkeersveilig land is, omdat er al een puntensysteem bestaat (voor beginnende bestuurders en voor alcoholovertredingen) en omdat nu alleen strafpunten verkregen kunnen worden via een staandehouding door de politie (voor grove overtredingen).

Een schatting van het verwachte veiligheidseffect voor Nederland is slechts te geven op basis van een uitgewerkt Nederlands plan. In totaal kennen 21 EU-landen een puntenrijbewijs. In de meeste van deze landen geldt het systeem voor alle rijbewijsbezitters.

Pakkans verhogen

Om de pakkans te verhogen valt te denken aan het vergroten van de politiecapaciteit of aan het meetellen van overtredingen die automatisch (op kenteken) worden geconstateerd, zoals bij snelheidsovertredingen. Dit betekent wel dat er moet worden nagedacht hoe er wordt omgegaan met strafpunten voor overtredingen die niet door de kentekenhouder zijn begaan. In veel landen is de kentekenhouder in deze gevallen verplicht om de bestuurder aan te wijzen. In Nederland is dat nu niet mogelijk.

Het BestPoint Handboek geeft, naast het verhogen van de pakkans, nog een aantal maatregelen waarmee de kans op een langduriger positief verkeersveiligheidseffect van een puntenrijbewijs wordt vergroot. Zo zal er regelmatig in de publiciteit moeten worden getreden over de intensieve politiehandhaving en over het aantal bestuurders dat zijn of haar rijbewijs kwijt is geraakt, maar ook over de bereikte veiligheidseffecten.

Overtreders

Daarnaast zou een puntensysteem vergezeld moeten gaan van een 4-stappenbenadering van de overtreders:

1. een waarschuwingsbrief: bij de eerste strafpunten
2. een cursus: wanneer men het rijbewijs dreigt te verliezen
3. schorsing van het rijbewijs: bij het maximaal aantal punten
4. een cursus om het rijbewijs terug te krijgen.

BestPoint

BestPoint-project was een internationaal project, financieel mede mogelijk gemaakt door de Europese Commissie, waaraan onderzoeksinstituten hebben meegewerkt uit Oostenrijk, Duitsland, Tsjechië, Griekenland, Denemarken, Frankrijk, Polen, Ierland, Finland en Nederland.

Doel van het project was om te komen tot criteria voor een puntensysteem en op termijn tot harmonisatie van de systemen op Europees niveau: www.bestpoint-project.eu. De SWOV is een van de hoofdauteurs van het BestPoint Handboek.