Ruim 175.000 Nederlanders hebben een auto, terwijl zij geen rijbewijs hebben. Dat blijkt uit gegevens van de RDW en onderzoek van de website www.werksite.nl onder 58.000 deelnemers tussen 17 en 70 jaar. Aangezien iedereen een auto kan kopen, ook zonder rijbewijs, neemt de overheid grote risico’s voor de verkeersveiligheid, vinden de onderzoekers.

Uit het onderzoek blijkt dat één op de honderd bestuurders in Nederland zonder geldig rijbewijs met een auto de openbare weg op zou gaan.

Verkeersdeelnemers

“Opvallend is dat 25% van de bestuurders, die deze onverantwoordelijke keuze maken, een leidinggevende functie heeft. Tevens valt op dat de helft van deze verkeersdeelnemers tussen de 17 en 23 jaar jong is. Dit is een risicovolle groep, omdat jongeren weinig rijervaring hebben”, meldt het onderzoek.

Mede onder druk van vrienden kiezen zij sneller voor rijden zonder rijbevoegdheid. Dat de gevolgen van een ongeval groot kunnen zijn, overzien de jongeren niet. Zo denken 17-jarigen – sinds 2011 kan vanaf deze leeftijd het rijbewijs worden gehaald – onterecht dat zij in alle omstandigheden verzekerd zijn.

Dodelijk wapen

Tom Spitters, eigenaar van Werksite, vindt de resultaten van het onderzoek verontrustend: “Een auto is niet alleen een vervoersmiddel, het kan in de verkeerde handen al snel een dodelijk wapen worden. Weinig mensen lijken dit te beseffen.”

Maar liefst 28% van de Nederlanders kent iemand die zonder rijbewijs achter het stuur zit. Voor 7% geldt zelfs dat zij meerdere mensen in hun omgeving hebben die dit doen. Daarbij komt dat één op de vier personen zelf ooit zonder rijbewijs de weg op is gegaan, 8% deed dit vaker. Bijna de helft van de deelnemers vindt een levensbedreigende situatie een goede reden om auto te rijden zonder rijbewijs.”

Cijfers voor het eerst bekend

Nog niet eerder zijn er in Nederland cijfers over het aantal chauffeurs zonder rijbewijs bekend geworden. Het CBS heeft hier geen statistieken van. Bij het Verbond van Verzekeraars is ook niet bekend hoe vaak schade wordt veroorzaakt door rijden zonder rijbewijs.

Op verzoek van Werksite bekeek de RDW voor het eerst hoeveel mensen een auto kochten zonder over een geldig rijbewijs te beschikken. De uitkomst bevestigt het onderzoek van Werksite, het gaat namelijk om 176.000 mensen. Het zijn overwegend mannen die de auto’s kopen, 67% t.o.v. 33% vrouwen. Van 10.000 registraties is onbekend wat het geslacht is van de koper van de auto.

Risicoverhoging van 2,5

Concrete cijfers ontbraken tot nu toe, maar duidelijk was al wel dat de risico’s groot zijn. Uit studies in andere landen blijkt dat bestuurders zonder geldig rijbewijs vaker betrokken zijn bij (ernstige) ongevallen dan bestuurders met een geldig rijbewijs.

Onderzoek in de VS en Groot-Brittannië wijst op een 2,7 tot 9 keer hoger relatief risico. Voor zover bekend bij het Ministerie van Infrastructuur en Milieu is hiernaar geen onderzoek gedaan in Nederland. Wel stelt het ministerie dat een risicoverhoging van factor 2,5 mogelijk is in Nederland. “Dit is vooral af te leiden uit een vergelijking van de ongevalbetrokkenheid van zogeheten eerste en tweede botsers in ongevallen tussen twee personenauto’s waarvan de bestuurder al dan niet een geldig rijbewijs had.”

Daarnaast geeft het ministerie aan dat de verschillende buitenlandse studies wijzen op de soms sterke verknoping tussen rijden zonder geldig rijbewijs en andere probleemvelden, zoals rijden onder invloed, een crimineel gedragspatroon of een subcultuur waarin rijden zonder rijbewijs als normaal en acceptabel wordt beschouwd.

Levenslang betalen

De risico’s van onbevoegd autorijden worden, met name door jongeren, onderschat. Raakt een bestuurder zonder rijbewijs betrokken bij een ongeval, dan dekt geen enkele verzekeringsmaatschappij de kosten. Alle kosten voortkomend uit het ongeval worden op de bestuurder verhaald.

De financiële gevolgen kunnen dus levenslang kleven aan de bestuurder die betrokken raakt bij het ongeval. Daar bovenop komen nog eens de mogelijke fysieke en psychische gevolgen voor de bestuurder en eventuele inzittenden en andere bij het ongeval betrokken personen (of dieren).

Het bovenstaande geldt voor personen die geen rijbewijs hebben gehaald. Maar ook voor personen waarvan het rijbewijs door een overtreding tijdelijk in beslag is genomen. En voor een nieuwe groep bestuurders: 17-jarigen met een rijbewijs die zonder begeleider in een auto gaan rijden.

Sinds 1 november 2011 kunnen jongeren van 17 jaar onder strikte voorwaarden hun rijbewijs halen. Tot nu toe hebben ruim 9.000 jongeren dit met succes gedaan. Geslaagden mogen tot hun 18e verjaardag uitsluitend autorijden als hun begeleider mee rijdt.

Begaat de 17-jarige een ongeval, zonder zijn begeleider, dan is hij volledig aansprakelijk voor eventuele schade. Verbond van Verzekeraars: “Als een begeleid rijder niet aan de voorwaarden van begeleid rijden (inclusief begeleider) voldoet, dan is dat te beschouwen als geen geldig rijbewijs.”

Kleine pakkans, geringe boete

Het CBR spreekt over goede ervaringen met 17-jarigen autobestuurders. Slechts vier jongeren zijn hun rijbewijs tot nu toe als 2toDriver kwijtgeraakt. Dit gebeurt wanneer zij worden aangehouden tijdens het rijden zonder begeleider. Er volgt een boete van €100 en het rijbewijs kan pas opnieuw gehaald worden zodra de bestuurder 18 jaar is. Voor bestuurders vanaf 18 jaar geldt bij aanhouding dat het OM een vervolging instelt en de hoogte van de boete bepaalt.

De kans om betrapt te worden en het rijbewijs kwijt te raken is echter klein, omdat er niet veel controles worden uitgevoerd. De Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid SWOV deed in 2010 onderzoek naar rijden zonder rijbewijs en ontdekte dat 20% van de personen met een rijontzegging toch met een auto de weg op gaat. Waarschijnlijk ligt het werkelijke aantal zelfs nog hoger.

Auto kopen

In Nederland is het niet nodig om een rijbewijs te bezitten wanneer je een auto gaat kopen. De RDW bevestigt dit: “Een rijbewijs is niet nodig omdat er ook mensen zijn die zich laten rijden. Of omdat je als autoverzamelaar graag met auto’s bezig bent.”

Hoe groot is de kans dat een autoverzamelaar zonder rijbewijs zijn auto’s ook graag bestuurt? Een ongeluk is snel gebeurd, zeker wanneer je niet kunt autorijden. Een groep van 176.000 mensen die een auto bezit zonder aangetoond te hebben goed te kunnen autorijden, brengt de verkeersveiligheid in gevaar.

Het bieden van een mogelijkheid om een auto te kopen zonder rijbewijs vindt 60% van de deelnemers aan het onderzoek van Werksite dan ook onlogisch. “Het is vragen om problemen”, laat een deelnemer weten.

Aanpassen regelgeving

Er vallen ieder jaar ruim 600 doden in het verkeer, jongeren tot 24 jaar zijn het vaakst slachtoffer. Werksite is van mening dat dit aantal kan dalen wanneer er uitsluitend auto’s worden verkocht aan personen met een rijbewijs.

Tom Spitters: “Een wapen wordt ook niet verkocht zonder wapenvergunning, ook al verzamel je graag wapens. Alleen vanuit wetenschappelijk oogpunt wordt hier een uitzondering gemaakt. De overheid kan dus eenvoudig winst boeken door de regelgeving aan te passen. Een auto kopen wanneer je geen rijbewijs hebt is vreemd. Ieder ongeval dat we kunnen voorkomen is een stap in de goede richting.”