Hoewel de meeste fietsongelukken overdag plaatsvinden, is ’s nachts in de periode na middernacht tot de ochtendschemering de kans het grootst om als fietser ernstig gewond te raken bij een ongeval. Het relatief hoge risico geldt vooral voor fietsongelukken waarbij geen motorvoertuigen betrokken zijn. Vooral voor 18- tot 24-jarigen geldt een verhoogd risico vergeleken met andere leeftijdsgroepen.

Dat zijn de voornaamste conclusies die de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) trekt in een geactualiseerd overzicht van de gevaren van fietsen in het onderzoek. De SWOV baseert zich op recente onderzoeken van de eigen organisatie en andere onderzoeksinstituten.

Jaargetijde

Dat fietsen in het donker gevaarlijker is dan overdag – gecorrigeerd naar de afgelegde afstand – bleek al uit eerder onderzoek, maar de SWOV heeft ook gekeken of er onderscheid te maken valt naar de verschillende momenten tussen zonsondergang en zonsopgang en naar de mogelijke invloed van zomer- en wintertijd.

Het risico om als fietser ernstig gewond bij een ongeval waarbij geen motorvoertuigen betrokken zijn is vier tot vijf keer zo groot als bij een ongeval waarbij wel een motorvoertuig betrokken is. In beide gevallen is die kans het grootst in het donker ’s morgens vroeg. Het risico ten opzichte van andere perioden dat het donker is (bijvoorbeeld bij ochtend- of avondschemer of in de ’s avonds laat) is de afgelopen jaren sterk toegenomen bij enkelvoudige fietsongelukken.

Jongeren

Het jaargetijde is alleen van invloed bij ongelukken tussen fietsers en motorvoertuigen. Het risico om als fietser hierbij ernstig gewond te raken is in de winter relatief hoog. Opmerkelijk is dat bij enkelvoudige fietsongelukken juist in de zomer de grootste kans bestaat om ernstig gewond te raken. Het is niet duidelijk wat de oorzaak daarvan is.

De onderlinge verschillen tussen mannen en vrouwen zijn klein als het gaat om de risico’s die ze als fietser in het donker lopen. Voor 18- tot 24-jarigen bestaat er wel een verhoogd risico, vooral in de nachten van weekenden. Er zijn aanwijzingen dat steeds vaker alcohol in het bloed wordt aangetroffen bij fietsers die ’s nachts in een niet-motorvoertuigongeval ernstig gewond raakten. De laatste jaren was dat bij 30 procent van de fietsslachtoffers het geval.

Fietsverlichting

De SWOV heeft ook gekeken of het gebruik van fietsverlichting van invloed is op verkeersveiligheid, maar dat valt volgens de onderzoeksorganisatie niet te zeggen omdat duidelijk onderzoek ontbreekt. Het zou daarom wenselijk zijn om zo’n onderzoek uit te voeren. Bij de registratie van ongevallen met fietsers wordt ook niet standaard vermeld of ze wel of geen licht voerden.

De onderzoekers moesten nu volstaan met een  onderzoek onder fietsers in Groot-Brittannië waaruit op te maken valt dat het niet voeren van fietsverlichting heeft bijgedragen aan ernstige ongevallen met fietsers. Volgens de SWOV is dat onderzoek niet zo maar te vertalen naar de Nederlandse situatie.