Het gebeurde drie keer afgelopen weekend: automobilisten zien een file ontstaan en besluiten een stuk te gaan spookrijden om maar niet te hoeven wachten. Het Openbaar Ministerie, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en Rijkswaterstaat zijn op z’n zachtst gezegd niet blij. Wat beweegt deze spookrijders? En kan dit worden voorkomen? Onderzoek is er nog niet naar gedaan. 

Bij de Sluiskiltunnel in Zeeland bekeurde de politie zondagavond drie automobilisten voor spookrijden. Zowel de Sluiskiltunnel als de Westerscheldetunnel was vanwege een brand afgesloten. Enkele bestuurders keerden hun voertuig op de N61 om en reden tegen het verkeer in. Drie van hen konden gepakt worden.

Eerder dat weekend was het ook al raak. Op de snelweg A8 bij de afrit Oostzaan bekeurde de politie negen automobilisten wegens spookrijden. Ze reden tegen de rijrichting in om een file te vermijden. Door een ongeval met letsel in de Coentunnel was de weg enige tijd afgesloten en ontstond er een lange file.

De bekeuringen komen vlak nadat op de A13 tussen Den Haag en Rotterdam tientallen autobestuurders die aan het keren waren, de weg versperden voor een ambulance met zwaailicht. Die kon daardoor niet op de plek van een ongeval komen.

De tekst gaat verder onder de video

Niet blij

Rijkswaterstaat is op z’n zachtst gezegd niet blij. Woordvoerder Bart Audenaert: “Naast het feit dat dit verboden is, kunnen er situaties ontstaan die levensgevaarlijk zijn: mensen die keren op de snelweg rijden immers tegen het verkeer in. En dat terwijl andere automobilisten de spookrijders nietsvermoedend naderen. Je brengt daarmee jezelf en andere weggebruikers in gevaar en kunt hulpverleners hinderen. Daardoor kan hulp te laat komen en kan de afhandeling van een ongeval nog langer duren.”

Ook het Openbaar Ministerie is niet gecharmeerd van dit gedrag. Verkeersofficier van justitie Roy Appels zegt dat een boete alleen niet voldoende is: “Wij gaan die zaken altijd dagvaarden en dat betekent dat we bij de kantonrechter altijd een eis neerleggen van 370 euro en daarnaast zes maanden ontzegging van de rijbevoegdheid.” Minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat) liet op Twitter al haar ongenoegen merken. “Bizar! Zo breng je hulpverleners en jezelf in gevaar”, schreef ze. “Spookrijden is levensgevaarlijk!”

Cijfers

Onderzoek naar deze specifieke vorm van spookrijden is er niet. Audenaert: “We hebben hier geen harde cijfers van, omdat we niet altijd alles kunnen zien. Maar we krijgen geregeld een melding binnen of zien het gebeuren via de camerabeelden in onze verkeerscentrales. En iedere keer dat het gebeurt is er een te veel.” Ook de SWOV heeft het niet onderzocht, laat directeur Peter van der Knaap weten. De kennis over spookrijden die er is, is gebundeld in de factsheet spookrijden, vertelt hij.

Hoe vaak automobilisten in Nederland spookrijden, is niet precies bekend, blijkt uit dat overzicht. Meldingen van een spookrijder zijn wel altijd bijgehouden, en wel door de VerkeersInformatieDienst (VID). Van 2012 tot 2017 gaat het jaarlijks om 100 tot 150 meldingen. De VID is overigens begin dit jaar opgesplitst. Het bedrijf heeft haar verkeersinformatie-activiteiten overgedragen aan Rijkswaterstaat.

“Een melding betekent echter niet dat er daadwerkelijk een spookrijder is of is geweest”, staat in het factsheet. “We moeten er rekening mee houden dat een deel van de meldingen niet klopt.” Ongeveer de helft van de meldingen betreft volgens de VID daadwerkelijk een spookrijder, schreef VerkeersNet eerder al.

Stijgen

Het aantal meldingen lijkt de laatste jaren te stijgen, ziet de SWOV (zie grafiek). Maar dat zegt volgens de onderzoeksorganisatie niet alles. “Het is niet duidelijk of deze stijging betekent dat spookrijden vaker voorkomt, of dat mensen vaker een melding doen, bijvoorbeeld omdat mensen steeds gemakkelijker kunnen bellen vanuit de auto.”

Tekst gaat verder onder de grafiek.

Spookrijongevallen komen volgens de SWOV in alle leeftijdsgroepen voor, maar er is wel een onderscheid te maken. “Oudere automobilisten zijn oververtegenwoordigd. In iets mindere mate geldt dat ook voor jonge automobilisten.” De onderzoeksorganisatie maakt onderscheid tussen bewust en onbewust spookrijden. De eerste vorm komt vaker voor bij jongeren. Het kan volgens de onderzoeksorganisatie gebeuren uit stoerheid, roekeloosheid of overmoedigheid en/of als gevolg van alcohol- of drugsgebruik of de wens om zelfmoord te plegen.

Oproepen

Er zijn verschillende maatregelen voor handen om spookrijden tegen te gaan, vertellen de betrokken partijen. Audenaert van Rijkswaterstaat: “Het gaat hier om mensen die moedwillig keren op een plek waar dat niet is toegestaan. Helaas kunnen we dat niet tegenhouden. We benadrukken daarom de gevaren en roepen weggebruikers op het vooral niet te doen. En op het moment dat we het zien gebeuren, nemen we direct contact op met de politie met het verzoek tot handhaving.”

Daarnaast doet Rijkswaterstaat er ‘alles’ aan om ingesloten verkeer achter een incident zo snel mogelijk weg te leiden, onderstreept hij. Het kan zijn, zegt hij, dat automobilisten dan alsnog moeten keren op de snelweg. Maar dat gebeurt dan op ‘een gecontroleerde en veilige manier’ onder begeleiding van hun weginspecteurs of de politie.

Overigens kan het OM niet meekijken met de camera’s van Rijkswaterstaat, vertelt verkeersofficier Appels. “Helaas lukt dat niet, want die camera’s staan voor een ander doel daar. En die mogen wij niet voor opsporing gebruiken.”

Inbreken op radio

In het factsheet schrijft de SWOV dat spookrijden in het algemeen voorkomen kan worden met waarschuwingsborden, wegmarkering en infrastructurele maatregelen bij op- en afritten. Is er een spookrijder, dan kan ingebroken worden op alle radiostations, en krijgen weggebruikers het advies ‘rechts te blijven rijden, niet in te halen en de spookrijder met lichtsignalen te waarschuwen’.

De SWOV wijst ook op ontwikkelingen in de auto-industrie. Fabrikanten werken aan systemen als een ‘Wrong-way Alert’ of ‘Wrong-Way Assistant’. Die moeten bestuurders visueel en auditief waarschuwen als ze dreigen te gaan spookrijden. In de toekomst moeten automobilisten ook via vehicle-to-vehicle-communicatie gewaarschuwd kunnen worden voor een naderende spookrijder.

Over bewust spookrijden zegt SWOV-directeur Van der Knaap: “Het is een bewuste verkeersovertreding dus handhaving is absoluut op zijn plaats. Daarnaast kunnen bewustwording van risico’s en goede en tijdige informatie over werkzaamheden en files helpen.”

Lees ook: Video: lesauto weet spookrijder op het nippertje te ontwijken